* Ý nghĩa tên gọi

– Chu Tước, Đan Điểu có nghĩa là Chú chim màu đỏ son.
– Hỏa Điểu là Chú chim lửa.

* Nguồn gốc

– Thời Hỗn Độn sơ khai, từ khối ánh sáng Thái Cực phân tách ra Lưỡng Nghi, Lưỡng Nghi phân thành Tứ Tượng, Tứ Tượng biến hóa nên Bát Quái. Ánh lửa của Cung Ly trong Bát Quái thị hiện nên hình tướng Phụng Hoàng toàn thân sắc đỏ son. Phụng Hoàng ấy được xem là Phụng Hoàng đầu tiên thuộc đại tộc Phụng Hoàng.

– Do hóa thân từ ngọn lửa thiêng, mang hỏa tính nơi mình, nên Phụng Hoàng ấy còn được gọi là Hỏa Điểu, Đan Điểu, Chu Tước.

– Về sau này, theo sự phân tánh, kết hợp giữa các nguyên tố với nhau nên xuất hiện thêm nhiều giống loài Phụng Hoàng mang các tính chất nguyên tố Lôi, Phong, Địa, Âm, Thủy, Băng, Tuyết… nên Phụng Hoàng thuở sơ khai còn được gọi với tôn danh là Hỏa Phụng Hoàng để phân biệt với các chủng loài Phụng Hoàng khác trong đại tộc Phụng Hoàng.

– Chú chim nhỏ có đức hy sinh, lòng đại từ đại bi bao la quảng đại, sẵn sàng quên mình vì nghĩa cứu giúp muôn sinh. Chú chim ấy khi chết đi, Đại Bi Tâm đó phát đại linh quang, anh linh chú chim nhỏ bé ấy hóa thành vĩ đại bất diệt, hồi sinh từ thân xác đã chết của chú chim nhỏ. Anh linh như thế, cũng được gọi là Phụng Hoàng.

– Do chư vị trọn lành thực hành Bồ Tát Đạo, nên hóa thân độ duyên chúng sinh hữu tình trong Tam Giới.

* Hình dạng và tính chất đặc trưng

– Phụng Hoàng có hình dạng là một chú chim to lớn, toàn thân sắc đỏ son, có khi đỏ cam hoặc hoàng kim lấp lánh ánh sáng mặt trời. Lông đuôi dài, có khoan ngũ sắc giống với chiếc lông đuôi của chim công.

– Xung quanh Phụng Hoàng tỏa ra nhiệt khí, hỏa quang ấm áp tựa như ánh nắng ban mai. Ánh sáng ấy có khả năng xoa dịu sự cô độc, nỗi đau khổ bi thương cả thể xác lẫn tinh thần của những ai tiếp cận. Từ điểm này, Phụng Hoàng được xem là biểu tượng của tình yêu thương hòa ái, sự phúc lạc, sự cứu giúp, chữa lành.

– Phụng Hoàng khi mang thân xác hữu hình nơi Hạ Giới thì có thọ mệnh, có khả năng tái sinh từ thân xác đã chết. Từ xác thân hữu hoại đó, một ánh lửa thiêng liêng sẽ bộc phát rồi Phụng Hoàng tái sinh từ ngọn lửa ấy. Với tính chất này, Phụng Hoàng tượng trưng cho điềm lành, bất diệt, trường tồn vĩnh cửu. Diệt rồi lại sinh, tuần hoàn linh hoạt. Người xưa xem hiện tượng Phụng Hoàng xuất hiện chính là báo hiệu điềm lành của Thánh Chúa ra đời, thái bình thịnh trị.

– Phụng Hoàng là linh điểu hiền lành, thánh thiện, ưa thích việc lành, chỉ dùng hoa quả và hấp thu ánh nhật nguyệt để làm năng lượng sinh tồn, lại có đức hy sinh xả thân cứu giúp muôn sinh.

– Tiếng hót của Phụng Hoàng là loại âm thanh vi diệu của cõi Thiên, cho nên những sinh linh nào hữu duyên may mắn nghe được tiếng hót ấy liền cảm thấy an lạc, thân tâm hoan hỷ, vui sống hồn nhiên.

– Phụng Hoàng thích an trú đơn độc ở những nơi hoang vu, thanh tĩnh, núi đá cheo leo hiểm trở, làm một vị minh vương cao quý của các loài chim. Mỗi một khu vực rộng lớn chỉ có một cá thể Phụng Hoàng mà thôi. Vì lẽ đó, trong dân gian tin rằng Phụng Hoàng rất hiếm nên các vị linh điểu này sẽ ngao du khắp nơi để tìm tri âm, tri kỷ của mình. Từ lý thuyết này, trong thi ca cổ nhân có câu: “Phụng hề phụng hề quy cố hương, ngao du tứ hải cầu kỳ hoàng”, tạm dịch là “Phụng ơi, Phụng hỡi, về quê xưa, đi khắp bốn bể mong gặp Hoàng.”
Người xưa gọi Phụng Hoàng trống là Phụng, chim mái là Hoàng. Ngoài ra, còn một cách gọi khác nữa về một cặp chim Phụng Hoàng là chim Phụng Hoàng là chim trống, Thanh Loan là chim mái. Thanh Loan có hình dạng và các tính chất giống với Phụng Hoàng, chỉ khác ở chỗ toàn thân có sắc xanh da trời và tượng trưng cho tính Thủy. Thế nên Phụng Hoàng trở thành biểu tượng của tình duyên, tri âm tri kỷ tìm thấy một nửa của mình, gặp lại nhau giữa đời.

* Hồi sinh các loài khác trong truyền thuyết

– Một số truyền thuyết dân gian cho rằng Phụng Hoàng là loài chim linh thiêng, đại bi tâm vững mạnh, ít khi cảm xúc với các tâm tình thế sự bình thường. Cho nên nước mắt của Phụng Hoàng có khả năng hồi sinh cho những sinh vật đã chết. Hoặc chiếc lông vũ của Phụng Hoàng có thể cải tử hoàn sinh.

– Điều này không đúng lắm, vốn dĩ Khởi Tử Hoàn Sinh là một Pháp đặc biệt, chỉ có thể sử dụng được đối với các trường hợp thọ mạng, duyên số chưa tận, nguyên do chết vì tai nạn, đao kiếm hay bệnh tật làm đột tử trước khi thọ mạng dứt.

– Phụng Hoàng có khả năng hồi sinh cho chúng sinh hữu tình mà không cần đến nước mắt của mình, chỉ cần chúng sinh ấy chưa hết thọ mệnh sẽ cứu được.

* Điển tích thành ngữ “Chim sẻ hóa Phụng Hoàng”

Thuở xa xưa, khi loài người còn ăn lông ở lỗ, muôn thú sống chung đụng cùng nhau. Đến giai đoạn khí hậu khắc nghiệt, băng tuyết lạnh lẽo bao phủ khắp nơi. Chỉ có một ngọn lửa thiêng duy nhất nơi hang núi sâu là vẫn luôn cháy sáng sưởi ấm muôn loài.
Một ngày nọ, từ ngọn lửa thiêng ấy vị Hỏa Thần xuất hiện nói với muôn loài:
“Nguồn năng lượng của ta sắp cạn kiệt, sắp không thể duy trì hơi ấm này cho muôn loài. Ta cần một sinh mệnh hy sinh thọ mạng của mình để tiếp tục duy trì ngọn lửa. Chẳng hay có loài nào sẵn sàng hy sinh thân mình chăng?”
Nói xong, vị Hỏa Thần biến mất.
Các loài đều đùn đẩy nhau, chẳng loài nào muốn hy sinh, ngọn lửa thì nguội lạnh dần, trở nên leo lét sắp tắt, chẳng còn mạnh mẽ nữa. Lúc đó, từ trong đám đông đang lộn xộn có một chú chim nhỏ bay vào đốm lửa thiêng đang cháy bập bùng leo lét kia.
Đốm lửa leo lét lại bùng cháy lên vĩ đại. Vị Hỏa Thần lại xuất hiện nói với muôn loài:
“Đây là một chú chim nhỏ bé, lại có lòng từ bi quảng đại, đức hy sinh cao cả vì muốn cứu giúp muôn loài mà sẵn sàng từ bỏ thân mình. Món quà ta dành tặng cho sinh vật cao quý như thế chính là sự bất tử, một sinh mệnh trường tồn vĩnh cửu như chính ngọn lửa của ta vậy.”
Từ trong ngọn lửa mãnh liệt kia, một cột lửa bùng cháy sáng rực, từ trong cột lửa ấy một chú chim to lớn vài trượng xuất hiện giữa không trung, toàn thân hỏa quang phát xuất rực rỡ.
“Đây chính là Phụng Hoàng, linh điểu bất tử được hình thành từ trái tim yêu thương muôn loài và đức hy sinh vĩ đại của một chú chim nhỏ bé.
Phụng Hoàng này sẽ là sứ giả đem hơi ấm của ta đến cho muôn loài ở khắp bốn phương.”
Nói xong, vị Hỏa Thần biến mất vào ngọn lửa thiêng. Phụng Hoàng vừa xuất hiện liền vỗ cánh rời khỏi hang núi ấy, bắt đầu hành trình mang hơi ấm lửa thiêng đi khắp nơi.

– Theo điển tích trên, chim sẻ hóa Phụng Hoàng cần phải trải nghiệm sự khổ một cách nặng nề, hy sinh chính thân mình với lòng đại bi cứu giúp muôn sinh. Nhân sinh cũng vậy, muốn trở thành người vĩ đại giữa đời này chắc chắn cần phải học hỏi, trải nghiệm, thực hành sự khổ, rèn luyện đức hy sinh và yêu thương hòa ái, cứu giúp muôn sinh.

* Phụng Hoàng trong các hệ thống tín ngưỡng tâm linh

Trong hệ thống Tứ Thần, Ngũ Thần, Lục Thần thì Phụng Hoàng được gọi với tôn danh là Chu Tước. Được tôn thờ là Chúa Tể của các loài chim, các loài có cánh và bay lượn trên không trung.
Hiện thân, cai quản nguyên tố Hỏa.
Là vị Thần bảo hộ của Phương Nam, hoạt động mạnh vào mùa Hạ

– Hệ thống Tứ Thần gồm:
Thanh Long, Chu Tước, Bạch Hổ, Huyền Vũ.
Ở hệ thống tín ngưỡng này, một số nơi thay đổi Bạch Hổ và Kỳ Lân với nhau.

– Hệ thống Ngũ Thần gồm:
Thanh Long, Chu Tước, Bạch Hổ, Huyền Vũ, Kỳ Lân.

– Hệ thống Lục Thần gồm:
Thanh Long, Chu Tước, Bạch Hổ, Huyền Vũ, Đằng Xà, Câu Trận.

* Phương thức cảm ứng

– Người sống hòa đồng nhân ái giữa đời, biết hy sinh thân mình, sẵn sàng cứu giúp muôn loài, khi hữu sự gặp nguy nan, bệnh tật nguy hiểm đến tính mạng có thể cảm ứng cầu nguyện với vị Linh Thú Phụng Hoàng để xin trợ duyên giải nạn.

– Người được Phụng Hoàng bảo hộ sẽ có dòng khí lực ấm áp, dễ chịu, luôn hoan hỷ với mọi người xung quanh, từ tâm cũng phát khởi mạnh mẽ, sẵn sàng vị tha quên mình.

Nguồn: Tam Giới Toàn Thư