* Nguồn gốc

– Đức Ngọc Hoa Thánh Mẫu là một vị Thiên Tiên Tử, phân tánh hóa thân từ lòng xót thương chúng sinh của Đức Địa Hoàn Thánh Mẫu, hay còn được biết đến là Đức Hậu Thổ trong văn hóa Á Đông.

– Đức Ngọc Hoa Thánh Mẫu là một vị đặc trưng trong Bộ Phúc Lộc Thần, thường được thờ cúng lập đền miếu ở vùng duyên hải, nơi có nhiều đồi núi tiếp giáp với biển.

* Hình dạng và tính chất đặc trưng

– Đức Ngọc Hoa Thánh Mẫu thường thị hiện thân ảnh nữ nhân tuổi chừng hai mươi lăm, da dẻ hồng hào tươi tắn. Toàn thân khoác đạo bào màu ngọc bích, trên đạo bào ấy điểm xuyết những làn mây lành, những đóa hoa trắng, xanh tươi thắm đang nở rộ khoe sắc.
– Ngài có mái tóc dài đen nhánh, bóng mượt, búi tóc quả đào trên đỉnh đầu và thả phần tóc dài còn lại phía sau lưng. Trên đầu tóc Ngài được chụp tóc bằng một chiếc mũ vải xòe ra như cánh quạt giấy, trên mũ ấy cũng có nhiều họa tiết mây lành và hoa tươi đẹp. Trên mái tóc Ngài cài nhiều trâm ngọc bích với phù điêu là những đóa hoa tuyệt mỹ, lại có tua rua châu ngọc long lanh lấp lánh như sương tuyết đón ánh bình minh.
– Trên gương mặt Ngài luôn nở nụ cười từ ái dịu dàng, như người mẹ hiền khi nhìn đám trẻ con vui đùa vậy.
– Trên hai cánh tay Ngài có choàng một dải lụa mỏng màu trắng xanh nhạt, nhẹ nhàng tung bay theo gió về phía sau.
– Tay Ngài mang theo giỏ hoa tuyệt đẹp với đủ loại kì hoa dị thảo thơm ngát trong ấy. Điều này tượng trưng cho việc Ngài ban bố hồng ân, đem bình yên phúc lạc đến cho chúng sinh.
– Linh Thú thường theo Ngài là Kim Mao Hẩu, Kim Ngư.
– Hộ Pháp theo Ngài thường là các vị Dạ Xoa Lực Sĩ với thân hình màu xám đen, nâu đen, xám xanh, tay cầm gươm hoặc giáo dài.
– Hạnh nguyện chính của Ngài là đem bình an đến cho mọi người, cứu giúp cho các thôn dân không bị gió bão sóng thần nguy hiểm tính mạng, lại còn giúp cho mùa màng được mưa thuận gió hòa, hoa trái đơm chồi nảy lộc tươi tốt.
– Người nào tin thờ Ngài, phát khởi lòng từ bi, muốn đem lợi lạc đến muôn sinh theo nhiều hình thức khác nhau, từ vật chất đến tinh thần thì có thể kết duyên với Ngài. Từ đó việc cảm ứng linh thông cũng thuận duyên hơn, đường tu tập tâm linh tinh tấn.

* Các câu chú nguyện cầu với Ngài là:

Nam mô Cảm ứng linh thông từ bi phổ hóa Ngọc Hoa Nương Nương

Nam mô Cảm ứng linh thông từ bi phổ hóa Thiên Y Thánh Mẫu

* Giáng sinh là Thánh Mẫu Thiên Y A Na

Ngài từng có một kiếp giáng trần nơi xứ Chiêm Thành, ở vùng Tháp Chàm, Khánh Hòa.

Tương truyền thuở xưa ở vùng núi Đại An, có vợ chồng kia hiếm muộn con, họ thường cầu khấn thần linh ban cho mình đứa con. Ngày nọ, họ nhìn thấy vầng ánh sáng ngũ sắc ngoài biển chiếu sáng rực rỡ. Cả hai lần theo làn ánh sáng ấy, ra gần đến bờ biển thì ngửi thấy có mùi trầm phảng phất thanh tao, lại có tiếng nhạc du dương vui tai. Từ xa họ nhìn thấy trên bờ biển có một đám chim và thú nhỏ tụ hội lại một chỗ. Cả hai tiến đến gần thì bầy chim thú bỏ chạy, lộ ra một đứa bé đang nằm trên chiếc bè gỗ nhỏ thơm phức. Vợ chồng ấy lại gần thì nhìn thấy đứa bé bụ bẫm, gương mặt trắng trẻo tươi sáng đang say ngủ. Họ mừng rỡ nói với nhau:
“Ông xem, đứa bé này có lẽ là đứa con do Thần linh ban cho chúng ta vậy.”
“Ừ, chúng ta đã khấn nguyện lâu nay. Chư Thần chắc đã nghe thấy và cho chúng ta toại nguyện.”
“Vậy mình đưa đứa bé về chăm sóc nhe.”
“Được, bà nói phải lắm.”
Bàn với nhau xong, họ cùng quỳ xuống hướng về phía biển cảm tạ Thần linh đã ban cho họ đứa con an ủi tuổi già. Sau đó họ đưa đứa bé về nhà cùng với chiếc bè gỗ nhỏ xinh xắn.
Em bé ngày càng lớn trở thành một thiếu nữ xinh đẹp như tiên nữ giáng trần. Nàng đi đến đâu thì hương thơm ngào ngạt lan tỏa, muôn thú vui đùa tụ hội đến đấy.
Nàng nhìn thấy ngườii dân nơi đây sống lam lũ khổ cực với nghề chài lưới ngoài biển xanh sóng dữ mà gây nên sát nghiệp nặng nề, nên nàng dạy cho dân nơi đây biết thêm nghề trồng lúa, trồng bông, kéo sợi dệt vải… Sau nhiều năm hướng dẫn, dân làng đã thông thạo các nghề thì nàng nói rõ thân phận mình rồi tạm biệt mọi người rời đi. Ngọc Hoa Tiên Tử lên chiếc bè nhỏ năm xưa mình từng nằm trên ấy thả trôi ra biển. Nàng mất tăm khi giữa trời và biển xuất hiện vầng sáng ngũ sắc cùng tiếng nhạc du dương, hương thơm ngào ngạt vi diệu vô cùng. Dân làng thấy hiện tượng ấy tất thảy đều cúi đầu tạm biệt, bái tạ ân đức của Tiên Nương đã chỉ dạy họ nhiều điều cải thiện đời sống sung túc hơn, phúc lạc và bình yên hơn.
Từ đó dân làng lập đình miếu thờ cho đến nay, tôn vinh Ngài với nhiều danh vị như là Bà Thiên Y Thánh Mẫu, Bà Chúa Ngọc Thánh Mẫu, Bà Thiên Y A Na.
Lễ hội tưởng nhớ về sự xuất hiện và công đức mà Ngài đã khai hóa cho nhân dân năm xưa thường được tổ chức ngày mùng 10 tháng 3 Nguyệt Lịch hàng năm.

Đến nay thì có rất nhiều đền thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na khắp nơi ở Nha Trang, Khánh Hòa. Ngài được tin thờ sâu dày trong cả tín ngưỡng người Chăm lẫn người Kinh, các dân tộc miền Nam Việt Nam.

Nguồn: Tam Giới Toàn Thư